Манай салбар 2010 онд анх байгуулагдахдаа  зөвхөн сургуулийн  багш нарын төлөөллийг  эгнээндээ багтааж  сургуулийн хөгжлийн төлөө  л  ажиллаж ирсэн бол  2014 оноос “Иргэний нийгмийн байгууллагыг  Монголын  уламжлалт соёлд  тулгуурлан хөгжүүлэх  нь” төслийг орон нутагтаа  хэрэгжүүлснээр  одоо  төрийн ба төрийн бус байгууллагуудын  төлөөллийг эгнээндээ багтаасан, сум  орон нутгийнхаа  хөгжлийн төлөө иргэдийнхээ оролцоог нэмэгдүүлэхэд чиглэгдсэн  нилээд хэдэн томоохон ажлуудыг хийж хэрэгжүүлсэн  нөлөө бүхий   төрийн бус байгууллага болон өөрчлөгдөн хөгжлөө. Энэ төсөл хэрэгжихээс өмнө төрийн байгууллага нь төрийхээ ажлыг төрийн бус байгууллага нь өөрийнхээ төлөвлөсөн ажлыг тус тусдаа л гүйцэтгэдэг байлаа.  Энэхүү салангид үйл ажиллагааг   нэгтгэн зангидахын тулд  манай салбар  2014 оны 11-р сард төрийн ба төрийн бус байгууллагуудын  удирдлагуудыг  “Бүгдээрээ хэлэлцвэл буруугүй“ сэдэвт  уулзалт ярилцлагад  урьж, уг  уулзалтаас төрийн ба төрийн бус байгууллагууд  хамтран хийх ажлын   нэгдсэн төлөвлөгөөг жил бүр  шинэчлэн  боловсруулж  байхаар  шийдвэрлэж  энэхүү  санаачлага 2 дах жилдээ амжилттай хэрэгжиж  бид хамтдаа дараах ажлуудыг хийж хэрэгжүүлээд байна.  Үүнд:

• Нутгийн удирдлагын түвшинд иргэдийн оролцоог нэмэгдүүлэх зорилгоор 2014 онд  эмэгтэйчүүдийн 2-р чуулган, залуучуудын болон малчдын анхдугаар зөвлөлгөөн, 2015 онд  гэр бүлийн анхдугаар чуулганыг  төрийн ба төрийн бус байгууллагууд хамтран амжилттай зохион байгуулж энэхүү чуулган, зөвлөлгөөнүүдээс тулгамдсан асуудлуудаа тодорхойлж гарах гарцаа шийдсэн.

• Сумын  төвийн гудамж хорооллын өнгө үзэмжийг сайжруулах аяны хүрээнд    төрийн  байгууллага бүр гудамж хорооллыг хариуцан авч тохижилтыг хариуцан хийлгэж,  төрийн бус байгууллагууд нь хүн хүчний болон санхүүгийн дэмжлэг үзүүлэн  ажиллахаар шийдвэрлэсэн нь ахиц дэвшлийн эхлэл болж байна.

2014 онд сумын ИТХ, Швейцарийн Хөгжлийн Агентлаг, Азийн сан  хамтран Иргэдийн Онооны Картын  (ИОК)  аргачлалаар төрийн байгууллагын үйл ажиллагааг үнэлэх  шинэ аргачлалын төслийг сумын Эрүүл Мэндийн Төвд туршин хэрэгжүүлж үр дүнд хүрсэн билээ. Энэхүү аргачлалыг төрийн бүх байгууллагад хэрэгжүүлэх саналыг  манай салбар сумын ИТХ-д тавьж 2015 онд хэрэгжүүл

лээ. Иргэдийн Онооны Картын аргачлал гэдэг нь тухайн байгууллагаас иргэдэд үзүүлэх  төрийн үйлчилгээний  талаар тулгамдаж буй асуудал бэрхшээл, оршиж буй дутагдлын талаар иргэдээс санал авч, ирсэн саналуудыг  эрэмбэлж, эдгээрээс хамгийн чухал нэн түрүүнд шийдвэрлэх асуудлаа тодорхойлон түүнийгээ шийдвэрлэхийн тулд санал өгөгч иргэд, үйлчилгээ үзүүлэгч төрийн байгууллагын төлөөлөл нүүр тулсан ярилцлага хийж гарах гарцаа хамтдаа шийдвэрлэдэг төр–иргэний хамтын шийдэл оролцоог нэмэгдүүлсэн чухал аргачлал юм.

• Сум орон нутгийнхаа хөгжлийн төлөө бүтээлч  санал санаачлага гаргадаг, нийгмийн идэвхи оролцоо сайтай бусдыгаа манлайлагч иргэнийг багуудын ИНХ-н үеэр  салбарын зүгээс шагнаж урамшуулсан.

•  Салбарын мэдээллийн самбар ажиллуулах, гар утасны мессеж үйлчилгээ  ашиглахаас гадна  “БДБХДН-н Өндөр-Улаан сум дах салбар “нэртэй “Facebook” нээн ажиллуулж хийсэн ажлынхаа талаар сумын иргэдэд мэдээлэл түгээн , хариу  мэдээлэл санал санаачлагуудыг хүлээн авч байна.

• Үйлын Явцдаа Хамтран Суралцахуйн үзэл санааг түгээн дэлгэрүүлэхийн тулд Дэлхийн Зөн Олон Улсын байгууллагаас санхүүгийн дэмжлэг авч сургалт зохион байгуулан ЕБС-н хүрээнд энэ чиглэлээр хийж хэрэгжүүлсэн  ажлын туршлагаас ТББ-ууд, зэргэлдээх сумдад танилцуулав. Үүний үр дүнд төрийн байгууллага бүр  нийтийн хүрээнд зохион байгуулсан   ажлынхаа үр дүнг хэлэлцдэг, сайжруулах санал арга замаа тэмдэглэдэг дэвтэр хөтлөн дараагийн үйлээ хэрэгжүүлэхдээ эргэн харж сайжруулан төлөвлөлт хийдэг арга зүйг хэрэгжүүлж байна.

Хөдөө орон нутагт иргэний нийгмийн чадавхийг эрчимжүүлэх нь хүссэнээр хэрэгжих үйл явц биш гэдэг нь улам бүр ойлгомжтой байдаг. Гэвч иргэд олон нийт, ТББ-ууд нэг зүгт харж, эрчимтэй ажиллаж чадвал хүрэх зорилгыг ойртуулах боломж байгааг ч бид бас харж байна. Эвлэвэл, итгэл дүүрэн байваас орон нутагтаа аз жаргалтай амьдарч болно.